Oscar’ın Rekortmenlerinden Walt Disney

by alegori / Çarşamba, 01 Aralık 2021 / Published in SİNEMA

Asıl adıyla Walter Elias Disney aslında hepimizin bugün dahi aşina olduğu, bildiği ve filmlerini izlediği yapım şirketi Disney’in kurucularındandır. Kardeşi ile birlikte kurduğu yapım şirketini bir kenara bıraktığımızda ise 65 yıllık ömründe bireysel olarak 59 defa Oscar’a aday gösterilmiş ve bunların 22 tanesini kazanarak tarihte kırılması zor bir rekora imza atmıştır. Şirket sahibi sıfatıyla birlikte film endüstrisi hakkında neredeyse her işe elini atmış olan Walt Disney hayatının farklı dönemlerinde, yapımcılık, yönetmenlik, senaristlik ve seslendirmenlik yapmıştır. Oscar ödüllerinin dışında da sayısız ödülü bulunan Walt Disney, Emmy ödüllerinde 4 kez aday olmuş ve bunlardan bir tanesini kazanabilmiştir.

Oscar için ilk adaylıklarını 30’lu yaşlarında tecrübe eden Disney, 1932 yılında iki adaylıktan bir ödül çıkarmayı başarmış, bunun yanında aynı sene içerisinde Mickey Mouse karakterini yaratması sebebiyle Akademi Onur Ödülü’ne layık görülmüştür. Disney şirketinin belki de tarih boyunca en göz önde olan ve şirketi temsil etmiş olan Mickey Mouse karakterinin yaratıcısı Walt Disney’in karakteri ortaya çıkarması ise biraz çetrefilli bir dönemde gerçekleşmiştir. Zamanının devasa şirketlerinden ve hala günümüzde de büyüklüğünü koruyabilmiş olan Universal Pictures firması, Disney Productions ile bir anlaşma yapmıştır. Çizgi film işine girişmek isteyen Universal Pictures, Disney’in yapacağı karakteri beğenmesi halinde satın alacağını ve bu işe girişeceğini belirtmiştir. Sonrasında Disney Productions “Oswald the Lucky Rabbit” isminde bir karakter yaratmış ve uzun süre de karakter Universal Pictures firması tarafından kullanılmıştır. Bu dönemde olayın da etkisiyle kendi firmaları için sükse yapabilecek bir karakter düşünen yapım şirketi içerisindeki kişilerden Walt Disney “Mickey Mouse” karakterini yaratmıştır. Bir fare olarak dizayn edilen Mickey Mouse karakteri uzun yıllar boyu, günümüze kadar etkisini göstermiş ve korumuştur. Karakteri tasarlayan Walt Disney’in ise ironik bir şekilde farelerden korktuğu söylenmektedir.

Gençliğinden ve çocukluğundan itibaren çizime ve karikatürlere karşı ilgisi olan Walt Disney, ilk zamanlarında hiçbir zaman destek alamadı ve yaptığı işler beğenilmedi. Tek başına bir istek ve hayal peşinden koşan Walt Disney pes etmenin ne olduğunu bilmiyordu. Kapı kapı dolaşıp, tek tek gezip çizimlerini göstermesinin meyvesini ise mahalli kiliselerin birinin rahibi tarafından, kilisedeki etkinliklerin resimlerini çizmesi karşılığında küçük bir meblağ kazanmasıyla almaya başladı. Gençliğinde kalabalık bir ailede büyüyen, 4 kardeşi olan ve hasta babasına bakabilmek adına küçük yaşlardan beri çalışan Walter Elias Disney sonunda arzuladığı şeyi yapabileceği bir raddeye gelmişti. Bunların yanında da 16 yaşında eğitimini yarıda bırakıp orduya ambulans şoförü olarak yazılan Walter 1919’a kadar Fransa’da yaşadı ve Kızıl Haç’ta çalıştı. Kısa bir dönemin ardından Amerika’ya geldikten sonra ise biraz önce belirttiğimiz gibi kilisede bulduğu iş ile birlikte gerçekten arzuladığı işi yapmaya başladı.

Walt Disney şirket kurulduktan, yavaş yavaş başarılar gelmeye başladıktan sonra da hızını hiç kesmedi. Disney şirketi ile özdeşleşen birçok karakterin ya arkasındaki fikir ya da oluşum sürecinin tamamını kendi başına sırtlayan Walt Disney bunun yanında her daim otoriteler tarafından da saygı görmüş biri olmayı başarmıştı. Steamboat Willie, The Three Little Pigs, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Fantasia 2000, Pinokyo, Bambi, Dumbo ve Mary Poppins isimli filmleri, Kongre Kütüphanesi tarafından Amerika Birleşik Devletler Ulusal Film Arşivi’ne, “kültürel, tarihsel veya estetik açıdan önemli” olarak eklenmiştir. Amerikan Film Enstitüsü endüstri uzmanlarına göre en iyi 100 Amerikan filminin listesine, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (49 numara) ve Fantasia (58 numara) olarak eklenmiştir. Yaptığı bu kadar işin yanında hayalgücü durmak bilmeyen Disney, Disneyland ve Walt Disney Resort gibi mekanları da kendisi düşünmüş ve tasarlamıştır.

Walt Disney her ne kadar kariyer anlamında başarılarla dolu bir hayatı geride bırakmış olsa da bu kadar büyük bir şirket, gelir kapısı, ödüller ve başarıların ardında birçok spekülasyon da bırakarak hayata veda etmiştir. Disney, II. Dünya Savaşı ve sonrasındaki tutumu için epey eleştirilmişti. Önce Alexander de Seversky’ın kitabından Victory Through Air Power (Hava Kuvvetleri ile Kazanılan Zafer) adında bir film uyarladı ve bu hareketi ödüllendirildi. Sonrasında Amerikan askerlerine yönelik eğitim filmleri çekmesi için görevlendirildi. Disney 40’lı ve 50’li yıllarda da boş durmadı. Amerikan Karşıtı Faaliyetler Komitesi‘nin üyesiydi. Hollywood’da komünist olduğunu düşündüğü isimleri ihbar ediyordu. Tartışmalar bunlarla sınırlı değildi. Walt Disney özellikle politik duruşu yüzünden pek çok defa eleştirilmişti. İki Marksist eleştirmen Ariel Dorfman ve Armand Mattelart, “Emperyalist Kültür Sanayii: Walt Disney” isimli kitaplarında, Disney’in kapitalist ideolojinin sadık bir hizmetkârı olduğunu anlattılar. Disney’in çalışanlarının haklarını vermediği, hatta çizerleri sendika kurmak istediğinde engellediği ve ırkçı olduğu da çok konuşuldu. Yahudi karşıtı üyeleri olan Film Birliği adlı grupla ilişkili olduğu bilinen Disney’in çizgi filmlerinde kullandığı hizmetçi ve işçi karakterleri de genelde siyahlardan oluşuyordu. Tartışılan ve karşıt görüşlerin çarpıştığı bu şekilde konuların ise gerçekten doğru olup olamayacağını şu anki koşullarda bilmemiz mümkün değil.

Tartışmalardan bağımsız şekilde, kabul etmemiz gereken bir şey varsa o da Walter Elias Disney’in tarihin gördüğü önemli kişiliklerden olduğu ve ölümünden 50 küsur yıl sonra bile adından söz ettirebilecek kadar etkili biri olduğudur. Ardında büyük bir miras bırakan Walter Disney’in bu mirası da gitgide büyümektedir. Şu an Disney’e ait 40 otel, 11 park, 8 büyük stüdyo ve 11 televizyon kanalı bulunmaktadır. Bunun yanında Karlar Ülkesi (Frozen), 2014’ün En İyi Animasyon ve En İyi Şarkı Oscarı’nı kazandığı gün dünya genelinde 1 milyar dolar hasılata ulaşmış ve bu film, Walt Disney Stüdyoları’nın 1 milyar dolara ulaşan yedinci filmi olmuştur. The Walt Disney Company, giyim, ev eşyaları, oyuncak, kırtasiye, kişisel bakım, yayıncılık, müzik, hediyelik eşya, gıda kategorilerinde lisanslar verince; Disney karakterleri her yerde gözümüzün önünde olmaya başladı. The Walt Disney Company bugün, yıllık 30 milyar dolar geliri olan bir medya devi olarak gün geçtikçe büyümeye ve zenginleşmeye devam ediyor.

Oscar ödül törenlerinde 1932’den 1965’e kadar (1969 yılında kazandığı Oscar Wolfgang Reitherman tarafından onun adına alındı) tam 59 kez adaylık alan Disney, neredeyse her sene 2 daldan adaylık aldı ve toplam 22 tane Oscar kazandı. Hayatı boyunca hep istediği ve arzuladığı fikirlerin peşine düşen Disney, hayallerini gerçekleştirmeyi başardı mı tam olarak bilemeyiz fakat başarmasa bile buna çok yaklaştığı aşikâr. Kazandığı Oscar ödüllerinin yanında sayısız ödülü olan, tarihin gördüğü en büyük yapım şirketlerinden birine ismini veren ve kuran, farklı farklı onlarca belki yüzlerce karakteri hayatımıza bir şekilde sokan Walt Disney, 1966 yılında arkasında devasa bir mirasla bu dünyadan ayrıldı.

Gençliğinden ve çocukluğundan itibaren çizime ve karikatürlere karşı ilgisi olan Walt Disney, ilk zamanlarında hiçbir zaman destek alamadı ve yaptığı işler beğenilmedi. Tek başına bir istek ve hayal peşinden koşan Walt Disney pes etmenin ne olduğunu bilmiyordu. Kapı kapı dolaşıp, tek tek gezip çizimlerini göstermesinin meyvesini ise mahalli kiliselerin birinin rahibi tarafından, kilisedeki etkinliklerin resimlerini çizmesi karşılığında küçük bir mebla kazanmasıyla almaya başladı. Gençliğinde kalabalık bir ailede büyüyen, 4 kardeşi olan ve hasta babasına bakabilmek adına küçük yaşlardan beri çalışan Walter Elias Disney sonunda arzuladığı şeyi yapabileceği bir raddeye gelmişti. Bunların yanında da 16 yaşında eğitimini yarıda bırakıp orduya ambulans şoförü olarak yazılan Walter 1919’a kadar Fransa’da yaşadı ve Kızıl Haç’ta çalıştı. Kısa bir dönemin ardından Amerika’ya geldikten sonra ise biraz önce belirttiğimiz gibi kilisede bulduğu iş ile birlikte gerçekten arzuladığı işi yapmaya başladı.

Walt Disney şirket kurulduktan, yavaş yavaş başarılar gelmeye başladıktan sonra da hızını hiç kesmedi. Disney şirketi ile özdeşleşen birçok karakterin ya arkasındaki fikir ya da oluşum sürecinin tamamını kendi başına sırtlayan Walt Disney bunun yanında her daim otoriteler tarafından da saygı görmüş biri olmayı başarmıştı. Steamboat Willie, The Three Little Pigs, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Fantasia 2000, Pinokyo, Bambi, Dumbo ve Mary Poppins isimli filmleri, Kongre Kütüphanesi tarafından Amerika Birleşik Devletler Ulusal Film Arşivi’ne, “kültürel, tarihsel veya estetik açıdan önemli” olarak eklenmiştir. Amerikan Film Enstitüsü endüstri uzmanlarına göre en iyi 100 Amerikan filminin listesine, Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler (49 numara) ve Fantasia (58 numara) olarak eklenmiştir. Yaptığı bu kadar işin yanında hayal gücü durmak bilmeyen Disney, Disneyland ve Walt Disney Resort gibi mekanları da kendisi düşünmüş ve tasarlamıştır.