Boks ve savunma sanatları gerek ülkemizde gerekse dünya çapında son derece rağbet gören alanlar. Bu sporlarla çeşitli seviyelerde çeşitli amaçlarla uğraşan milyonlarca sporcu var. Kimi kilo vermek ve daha sağlıklı bir vücuda sahip olmak için kum torbalarını yumruklarken kimileri de gerektiğinde kendini koruyabilmek için bu sporları yapıyorlar. Tüm bu dalların pek tabii bir de profesyonel boyutu var. Dünya çapında olimpiyatlar, UFC, ONE Championship gibi birçok organizasyon profesyonel müsabakalara ev sahipliği yapıyor ve bu müsabakalar onlarca ülkede yayınlanıyor. Bunlara ek olarak sinema sektöründe IP Man, Karate Kid, Rocky, Never Back Down gibi çok geniş kitlelere ulaşmış filmlerle de karşılaşıyoruz. Evrensel anlamda bu kadar yer bulan ve milyonlarca takipçisi olan bu sporlara dair akıllarda birçok soru işareti var. Bu yazıda da boksa ve savunma sanatlarına artılarıyla ve eksileriyle, bilimin ışığında şöyle bir göz atacağız.
Savunma Sanatları Sizi Daha Saldırgan Yapar Mı?
Savunma sanatları üzerine en çok konuşulan konulardan bir tanesi kişinin saldırganlık düzeyini değiştirip değiştirmediğidir. Kimileri savunma sanatlarının şiddet içermesi sebebiyle sporcuyu daha saldırgan bir hâle getirdiğini savunurken kimileri de savunma sanatlarının kişiye kendini kontrol etme becerisi ve irade kattığını, dolayısıyla saldırganlık düzeyini düşürdüğünü söyler. Eğer bu sporlar hakkında hiç bilginiz yoksa bu sorunun kendisi bile size oldukça garip gelebilir. Çünkü temeli şiddet olan bir sporun kişinin saldırganlık düzeyini düşürüyor olduğu iddiası ilk bakışta son derece tutarsız görünebilir. Ancak savunma sanatlarını biraz araştırdığınız taktirde birçoğunun yalnızca bir fizik mücadelesi değil, hayat felsefesini olduğunu görebilirsiniz. Örneğin Karete Kid filminde Usta Miyagi aynen şu sözleri söyler: “Ders sadece karate değildir, ders tüm yaşam içindir.” Usta Miyagi’ye ek olarak Bruce Lee’nin onlarca sözünü de yazabiliriz ancak ana fikri verebildiğimi düşünüyorum.
Peki bilim bu soruya nasıl bir yanıt veriyor? 2017 yılında Amerikalı ve İsrailli araştırmacılar 1980 – 2015 yılları arasında yapılmış, savunma sanatlarının saldırganlık, öfke, şiddet ve düşmanlık gibi davranışlar üzerine etkilerini incelemiş on iki çalışmanın meta-analizini yapmışlar. (Analize dahil olma kriterleri sadece bunlardan ibaret değil elbette ancak doğrudan sadede gelmek istediğim için yazmıyorum, merak edenler kaynakçadan makaleye ulaşabilirler.) İncelenen dönemdeki araştırmalar bize hangi savunma sanatının nasıl ve ne kadar etkisinin olduğunu net bir biçimde açıklayamıyor ne yazık ki. Makalenin tartışma bölümünde bu eksiklik dile getirilmiş. Ancak genel çerçevede baktığımızda Bruce Lee hayranlarının haklı çıktığını söyleyebiliriz. Savunma sanatlarının gençlerde saldırganlık, öfke, şiddet ve düşmanlık gibi davranışları azaltma potansiyelinin olduğu açıkça dile getirilmiş.
Boks ve Savunma Sanatlarının Beyne Pozitif Etkileri
Hiç şüphe yok ki kafaya alınan darbeler beyinde çok ciddi nörolojik sorunlara yol açabilir. Bu konuda yapılmış onlarca araştırma var, gayet açık bir gerçek olduğu için detayına girmeyeceğim. Ama bunu yanı sıra boksun ve savunma sanatlarının beyni çalıştırdığı da bilimsel bir gerçek. Boksun ve savunma sanatları uygulamalarının çok ciddi bir bölümü reflekslerin ve tepkilerin geliştirilmesine hizmet ediyor ve bu uygulamalar bilişe gözle görülür faydalar sağlıyor. 2016’da İtalya’da “belirli sporları yapmanın algısal ayırt etme ve hızlı tepki gerektiren bir görsel-motor görevi esnasında, işlemenin hazırlık-algı-tepki evrelerini etkileyip etkilemediğini” (Bianco, Di Russo, Perri, Berchicci 2017) araştıran bir çalışmada boksörlerin ve eskrimcilerin kontrol grubuna göre harekete geç-dur komutlarına çok daha hızlı tepki verdikleri bulunmuş. Ek olarak, eskrimciler tüm gruplar arasında en hızlı ve en isabetli tepkileri veren grup olmuş. (Bianco, Di Russo, Perri, Berchicci 2017)
Yaşlı ve genç judo ve karate sporcularının konuk olduğu başka bir araştırmada ise savunma sanatlarının bilişsel faydaları tekrar ortaya konmuş. Çalışmada katılımcılardan kendilerine farklı koşullarda sunulan noktaları çevresel görüş alanlarına girdiklerinde tespit etmeleri istenmiş. (Çevresel Görüş/ Peripheral Vision nedir? Bkz: Görsel 1) İki temel sonuç göze çarpıyor. İlki, tüm durumlarda savunma sanatları geçmişi olan katılımcılar, sporcu olmayan katılımcılara kıyasla açık şekilde çok daha başarılı. İkincisi, rekabetçi seviyede savunma sanatları geçmişi olan yaşlı katılımcılar, sedanter (düzensiz ya da çok az fiziksel aktivite) yaşam tarzına sahip katılımcılardan daha hızlılar. (Muiños, Ballesteros 2014)
Boksun ve savunma sanatlarının bize gerek bilişsel gerekse fiziksel zarar verme potansiyelinin olduğunu en başta da belirtmiştim, bu durum işin doğasında var diyebiliriz. Ancak göz attığımız çalışmalara baktığımızda savunma sanatlarının bilişimizi harekete geçirmek için oldukça etkili bir yöntem olduğunu ve etkilerinin uzunca bir süre devam ettiğini söyleyebiliriz.
Sakal Bırakmak Sporculara Avantaj Sağlar Mı?
Sakal, erkek olduğunu dış dünyaya göstermenin en belirgin yollarından bir tanesi ve erkekler arası baskınlık, maskülanite ve saldırganlığın ifadesinde önemli bir rol oynuyor. (Dixon, Sherlock, Cornwell, Kasumovic, 2018) Sporcuları düşündüğümüzde de bu durum oldukça yaygın diyebiliriz. Günümüzün UFC şampiyonlarını şöyle bir gözümüzün önüne getirdiğimizde Khabib Nurmagomedov, Jan Blachowicz, Deiveson Figueiredo gibi isimlerin hepsi sakal bırakmayı tercih etmiş. Bu noktada aklımıza şöyle bir soru geliyor: Sakal bırakmak sporculara bir çeşit avantaj mı sağlıyor? Acaba sakala sahip olmaları onlara bir koruma sağlıyor mu? Bu sorular bilim insanlarının da merakını harekete geçirmiş olacak ki bunun üzerine bir çalışma yapmışlar.
395 UFC dövüşçüsünün yer aldığı araştırmanın sonuçlarına göre sakal bırakmak ne yazık ki sporculara çenelerini ya da yüzlerini koruyan bir katman, hatta tabiri caizse hava yastığı, görevi görmüyor. Sakallı sporcular da en az sakalsız olanlar kadar nakavt olmaya müsaitler. Ayrıca sakallı sporcuların kazanma ihtimalinin daha yüksek olduğu gibi bir sonuç da çıkmamış.(Dixon, Sherlock, Cornwell, Kasumovic, 2018) Özetle sakalın dış görünüş haricinde pek bir etkisinin olduğunu söyleyemeyiz.
Kilo Alıp Vermenin Artıları ve Eksileri
Biliyorsunuz ki profesyonel müsabakalarda sporcuların kilosunu temel alan bir sıklet ayrımı söz konusu ve bu ayrım oldukça sıkı. Gramların bile oldukça önemli olduğu bir süreçten bahsediyoruz. Dolayısıyla profesyonel sporcuların ring ya da minderde olduğu kadar oyun alanının dışında da ciddi zorluklar yaşadığını söylemek mümkün. Belirli sıkletlere dâhil olabilmek için aşırı derecede zor diyetlere giriyorlar ve bu süreç içerisinde oldukça öfkeli, tükenmiş ve halsiz hissediyorlar. Sonuç olarak “Boksörlerin kilo almak için kullandığı stratejiler kötü performans ve negatif ruh hali ile ilişkili.”(Hall, Lane, 2001)
Bu durumun gün kadar açık negatif etkileri olsa da, yapılan başka bir araştırma çok şaşırtıcı sonuçlara ulaşmış. Hem fiziksel hem de mental açıdan zorlu bu süreci avantaja çeviren sporcular da varmış. Judo, tekvando ve güreş dallarında İsveç milli takımına mensup sporcular üzerinde yapılan bir çalışma, kilo alıp vermenin pozitif tarafları da olduğunu ortaya koyuyor. Bu zorlu kilo alıp verme sürecini “gerçek bir sporcu” imajı ile ilişkilendirdiklerini belirten sporcular daha kararlı ve odaklanmış hissettiklerini söylüyorlar. (Petterson, Ekström, Berg, 2013) Yenilmez serisinde Boyka’nın hapishanede yaptığı antrenmanları ya da merdivenler yukarı çıkan Rocky Balboa’yı bolca izlemiş olacaklar ki bu zorluğu gerçekten avantaja çevirmeyi başarıyorlar.
Bu yazımda boks ve savunma sanatları hakkında karşılaştığım ve paylaşmaya değer gördüğüm bilimsel bazı gerçekleri derlemeye çalıştım. Herkese sağlıklı günler.
Metin Kaynakçası
1-Harwood, A., Lavidor, M., & Rassovsky, Y. (2017). Reducing aggression with martial arts: A meta-analysis of child and youth studies. Aggression and Violent Behavior
2-Different proactive and reactive action control in fencers’ and boxers’ brain, Bianco, Di Russo, Perri, Berchicci 2017
3-Peripheral vision and perceptual asymmetries in young and older martial arts athletes and nonathletes, Muiños, Ballesteros 2014
4-Contest competition and men’s facial hair: beards may not provide advantages in combat, Dixon, Sherlock, Cornwell, Kasumovic, 2018
5-Effects of rapid weight loss on mood and performance among amateur boxers, Hall, Lane, 2001
6-Practices of Weight Regulation Among Elite Athletes in Combat Sports: A Matter of Mental Advantage?, Petterson, Ekström, Berg, 2013
Görsel Kaynakçası
Kapak Görseli:https://www.sporx.com/muhammed-ali-tum-dunyada-aniliyor-SXHBQ710755SXQ
Görsel 1:https://www.scientificamerican.com/article/put-your-peripheral-vision-to-the-test/
Görsel 2: https://twitter.com/teamkhabib
