Akne Vulgaris Nedir?
Akne vulgaris, kıl kökleri ve bunlara eşlik eden yağ bezleri tıkanması veya iltihaplanmasını içeren yaygın bir kronik deri rahatsızlığıdır. Akne, enflamatuar olmayan lezyonlar, enflamatuar lezyonlar veya her ikisinin bir karışımı olarak ortaya çıkabilir. Çoğunlukla yüzü, aynı zamanda sırt ve göğüs bölgesini de etkiler. Yaygın sivilce olarak da bilinen ve başlıca nedenlerinden biri, özellikle ergenlik döneminde hormonlardır.
Akne ile Süt İlişkisi
Süt içeriğinde yapılan çalışmalar 5 alfa androstenedion, 5 alfa pregnanedione ve DHEA gibi androjenler-erkeksi hormonlar ile bunları aktif testosterona çeviren 5 alfa redüktaz içeriğinin yüksek olduğunu göstermektedir. Bunlar deri sebum yapımı ve komedon oluşumu üzerinden aknede önem taşır.
Sütün aknede bu olumsuz etkisini hormonsal içeriği dışında insüline benzer büyüme faktörü; IGF-I den çok zengin olması ile de göstermektedir. IGF-I kadında overden, erkekte testisten androjen yapımını arttırmaktadır. IGF-I ayrıca karaciğerde androjenleri kanda taşıyan proteinleri-SHBG yapımını azaltmaktadır. Bu etkisi kanda serbest androjen miktarı artışı yani aktif androjenin deride daha etkin olması anlamına gelmektedir.
Bu bilgiler sayesinde, sütün akne üzerindeki olumsuz etkisini biliyoruz. Bu da akıllara şu soruyu getiriyor: Hangi süt? Yapılan çalışmalarda, tam yağlı sütten ziyade yağsız süt ile akne gelişimi arasında pozitif bir ilişki ortaya koymaktadır. Bu da yağsız sütün hormonal bileşenler içerdiğini veya endojen hormonları etkileyen faktörleri yeterli miktarda içerdiğini göstermektedir.
Yeşil Çay ve Akne İlişkisi
Yeşil çay, anti-enflamatuvar, antibakteriyel, antiandrojenik ve sebosüpresif etkileri ile dikkat çekmektir. Ayrıca foliküler keratinizasyonu da azalttığı bildirilmiştir. Yeşil çaydan elde edilen polifenol ekstraktlarının aknenin tedavisinde kullanımının komedonları azalttığı, akne sayısında azalma sağladığı bildirilmiştir. Yeşil çay kaynaklı bitki sterollerinin akne vulgarisin tedavisinde terapötik etkiler gösterdiği belirtilmiştir. Akne vulgarisin tedavisinde yeşil çay polifenolü epigallokateşin-3-gallatın (EGCG) etkili olduğu gösterilmiştir. Epigallokateşin-3- gallat en çok bulunan kateşindir ve cilde yararlı etkileri olduğu gösterilmiştir.
Glisemik İndeks
Glisemik indeks; besin maddelerinin alımından sonra kan şeker düzeylerinin yükselmesi olarak tanımlanır ve besin maddeleri içerisindeki karbonhidrat oranı ile ilişkilidir. Örneğin havuçta glisemik indeks 16, portakalda 42, sade spagettide 42 ve beyaz ekmekte 70 dir. Glisemik indeks yüksek ise bu besin alındığında kan şekeri yükselmekte ve buna karşı kanda insülinde yükselmektedir. İnsülin androjenleri, IGF-I ve IGF-I bağlayan proteinleri ve retinoidleri etkilemekte buda akne kliniğinin artışı anlamına gelmektedir. Düşük GI-GY içeren diyetin akne şiddetini, akne sayısını, serbest androjen indeksini azalttığı ve insülin duyarlılığını ise arttırdığı belirtilmiştir. Glisemik indeksin yanı sıra akne şikayeti olan bireylerin diyetlerinde enerjinin karbonhidrattan gelen yüzdesinin akne lezyonlarının sayısına etkisini değerlendiren bir çalışmada diyet enerjisinin karbonhidrattan gelen oranının %45’den daha az olmasının akne lezyonlarının sayısını azalttığı belirtilmiştir.
Akne ve Çinko
Çinko insan derisinin gelişimi ve işleyişi için gerekli olan bir mineraldir. Cilt sağlığı ve görünümü için önemli bir mineral olarak değerlendirilmektedir. Propionibacterium acnes’e karşı bakteriostatik olduğu, kemotaksiyi inhibe ettiği ve pro-inflamatuvar sitokin olan tümör nekroz faktör α’nın (TNF-α) üretimini azalttığı bildirilmiştir. Ayrıca cilt yağ bezi işlevi, lokal deri hormonu aktivasyonu, yara iyileşmesi, deri inflamasyonu kontrolü ve cilt hücrelerinin yenilenmesi için son derece önemli bir mineraldir.
Akne ve A Vitamini
Hücre büyümesinde ve farklılaşmasında rol oynayan A vitamini, görme fonksiyonunda, üreme ve diğer üreyen hücrelerin olduğu tüm sistemlerde ihtiyaç duyulan bir vitamindir. A vitamininden (retinol) doğal olarak oluşan retinoidler ve sentetik türevleri, kimyasal yapılarıyla ve işlevleriyle A vitaminine benzemektedir.
Doğal retinoidler; A vitamini (retinol), ve onun metabolitleri olan retinaldehit ve retinoik asittir. İçeriğinde retinol ve benzeri olan her şey A vitamini gibi görev yapacaktır. Cildin ikinci tabakası ve gençliğinin anahtar yeri olan dermis ve bazal katmanda aktive olur. Burada kollajen, elastin ve hyaluronik asit denilen şeker jölesi kıvamındaki şeffaf bağ dokusunun üretimini arttırmak için fibroblastları (cildin fabrika hücrelerini) uyarır. Kollajen ve elastin üretimini arttırarak cilde kaybettiği elastikliği yeniden kazandırır. Cilt ve saç hücrelerinin (keratinositlerin) hücresel üretimini-genetik yazılımını onarır. Ciltteki yeni damar yapımını da düzenleyerek cildi tamir eder ve sağlık verir.
Akne ve Yağ Asitleri
Elzem yağ asitleri doğrudan hücre yapısına ve dolayısıyla cilt yapısına katılmaktadır. Doymuş yağ kaynakları (margarin, hayvansal yağlar gibi), omega-6 yağ asidi içeren besinler (ayçiçeği yağı, ay çekirdeği gibi) inflamasyonu artırır ve akneleri çoğaltır. Oysa omega-9 (zeytin, zeytinyağı gibi) ve omega-3 yağ asitleri (balık gibi) akne oluşumunu önlemektedir.
Kaynakça
1- Uzman Dr. Hakan Buzoğlu/ Akne Beslenme İlişkisi (https://www.hakanbuzoglu.com/sivilce-aknebeslenme)
2- Akne Vulgaris ile Beslenme İlişkisi/ Begümhan Ömeroğlu Yel , Fatma Esra Güneş / Marmara
Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü/ Derleme
3- Akne Tedavisinde Tamamlayıcı ve Alternatif Tedavi Yöntemleri/Doç. Dr. Filiz Topaloğlu
Demir/İstanbul Medipol Üniversitesi Tıp Fakültesi, Deri ve Zührevi Hastalıklar Anabilim Dalı/Makale
4- Retinoik Asitler (A Vitamini) ile Akne Tedavisi/Dr. Betül Şengör/
5- Akne sorununun beslenmeyle ilişkisi/ Diyetisyen E. Kübra Zeydanlı
