Türkiye Cumhuriyeti’nin mevcut Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın bir sonraki Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olup olamayacağına dair tartışmaların seçim yaklaştıkça artacağını düşünüyorum. Çünkü bilindiği üzere kendisi 2014 yılındaki seçim sonucunda Cumhurbaşkanı olmaya hak kazanmıştı. Bununla beraber 2018 seçimlerini de kazanan Recep Tayyip Erdoğan, içinde bulunduğumuz zaman diliminde ikinci Cumhurbaşkanlığı dönemini geçirmektedir. Tartışılacağı öngörülen ve üstünde düşünülmesi gereken mesele şudur: Recep Tayyip Erdoğan tekrar Cumhurbaşkanı olabilir mi? Bu sorunun cevabını verebilmek için öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında yer alan Cumhurbaşkanlığı seçim sisteminin konumuzu ilgilendiren kısmını incelemek gerekir.
1982’den 2007 yılına kadar olan dönemde Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından seçilmiştir. Ancak 2007 yılında yapılan Anayasa değişikliği neticesinde artık Cumhurbaşkanı, halk tarafından seçilmektedir. Anayasamızın 101.maddesinin 2.fıkrası uyarınca “Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.” Fıkradan da anlaşılacağı üzere Cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir yapılmaktadır. Ayrıca belirtmek gerekir ki Anayasamızın 77.maddesi de TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin beş yılda bir aynı gün yapılacağını açıkça düzenlemektedir.
Yukarıda söz edilen durumdan çıkan sonuç şudur: Bir kimse en fazla iki dönem Cumhurbaşkanlığı makamında olabilir. Ancak belirtmek gerekir ki Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde eğer ki TBMM genel seçimlerine o tarih itibariyle bir yıldan daha fazla süre varsa, yeni bir Cumhurbaşkanı seçilir. Bu durumda yeni seçilen Cumhurbaşkanı için 2 dönem kuralı başlamış sayılmaz. Bu bilgiler ışığında mevcut Cumhurbaşkanımızın 2.dönemini geçirdiğini ve aşağıda açıklanan durumlar olmadığı takdirde tekrar aday olmasının hukuken mümkün olmadığı sonucuna varılacaktır. Nitekim Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Kemal Gözler de bu görüşü kendi kaynaklarında ifade etmiştir. Ancak bir televizyon programına konuk olan eski milletvekili ve TBMM Anayasa Komisyonu eski başkanı Burhan Kuzu, Cumhurbaşkanının henüz birinci dönemini geçirdiğini ve 2023 seçimlerinde seçilmesi durumunda ikinci dönemi olacağını dile getirmiştir. Burhan Kuzu bu görüşüne dayanak olarak yeni Anayasa ile beraber dönem kavramının da tekrar başladığını ifade ediyor. Ancak Anayasamızın ilgili maddeleri bu konuda herhangi bir eski-yeni ayrımı yapmamıştır. 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde bu konunun tartışılacağını düşünmemizin sebebi de bu görüş ayrılıklarıdır.
Anayasamızın 116.maddesine göre, “Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen Meclisin ve Cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve Cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder. Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.” Bu maddeden çıkan sonuç kısaca şu şekilde açıklanabilir: Eğer ki Cumhurbaşkanının 5 yıllık görev süresi dolmadan, TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğuyla yani 360 üyenin kabul etmesi ile beraber seçimlerin yenilenmesine karar verirse bu durumda Cumhurbaşkanı ikinci dönemini dahi geçirse yapılacak olan seçimlerde adaylığını açıklayabilir, seçilebilir. Tüm bunları asıl sorumuz özelinde düşünürsek mevcut durumda önümüzdeki seçimler 2023 yılında yapılacaktır ve yukarıda da açıklandığı üzere kanımca mevcut Cumhurbaşkanının aday olabilme hakkı yoktur, aday olsa bile birçok tartışma da soru işareti de beraberinde gelecektir. Bu durumdan kurtulmak isteyen mevcut yönetim, 360 TBMM üyesini bularak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Böylece mevcut Cumhurbaşkanı da seçimlerde aday olabilir. Ancak bu durumda dahi birçok tartışma ülkemizin gündemini işgal edecektir. Zira bu noktada Türk siyasetinde uzun zamandır devam eden bir gerilim mevcuttur.
Bütün bu açıklamalardan bir sonuca varmak gerekirse konu şöyle özetlenebilir: Mevcut Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2023 yılında gerçekleşecek olan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olup olamayacağına dair hukukçular arasında görüş ayrılıkları mevcut olup bu konu bazı ders kitaplarında da tartışılmaya başlanmıştır. Bilindiği üzere Recep Tayyip Erdoğan, 2014 yılında yapılan seçimler sonucunda en fazla oy alan aday olarak Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı koltuğunu devralmıştır. Bunu izleyen 2018 seçimlerinde de rakiplerinden fazla oy alan Recep Tayyip Erdoğan içinde bulunduğumuz zaman dilimi içerisinde ikinci dönemini geçirmektedir. Ancak yukarıda da üzerinde durulduğu gibi hükümete yakın isimlerden olan Burhan Kuzu, Erdoğan’ın 2023 seçimlerinde aday olmasına herhangi bir engel olmadığını ifade etmiş, 2014 yılındaki seçimlerde eski hükümet sistemi var olduğundan ötürü o sürecin bir dönem olarak sayılmayacağını açıklamıştır. Buna karşılık Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Kemal Gözler ise birçok hukuk fakültesinde ders kitabı olarak okutulan “Türk Anayasa Hukuku Dersleri” isimli kitabında, Erdoğan’ın ikinci döneminde olduğunu ve TBMM tarafından erken seçim kararı alınmaması durumunda yani normal seçim döneminde Recep Tayyip Erdoğan’ın Cumhurbaşkanlığına aday olmasının hukuken mümkün olmayacağını ifade etmiştir. Anayasamızın 101.maddesinden çıkan sonuç da Kemal Gözler’i haklı kılmaktadır. Zira Anayasamızda eski ve yeni dönem ayrımı yapılmamış olup bir kimsenin en fazla iki kez Cumhurbaşkanı seçilebileceğini açıkça belirtilmiştir.
Son olarak belirtmek gerekir ki, ülkemizin içinde bulunduğu siyasi iklim ve hukuk devletine bağlılık göz önünde bulundurulacak olursa bu maddenin farklı yorumlanabilip tartışmalı kararların alınabilmesi mümkün gözükmektedir. Bizler bu konunun ülkemiz siyasetinde birkaç sene içinde tartışma konusu olacağını düşünüyoruz. Seçim dönemi yaklaştıkça ülkemizin en önemli makamında görev almaya hak kazanacak kişilerin adaylığının tartışılması da son derece doğaldır. Ancak Recep Tayyip Erdoğan’ın adaylığının tartışılacak yanları arasında kamuoyunu en fazla işgal edecek meselelerden biri de yukarıda açıkladığımız durum olacaktır.
