YouTube’da yayınlanan Rusça film, ilkel setleri ve gülünç özel efektleriyle hayran kitlesini hoşnut ediyor.
Yüzüklerin Efendisi’nin zamanla kaybolduğu düşünülen Sovyet televizyon uyarlaması, geçtiğimiz hafta J.R.R Tolkien’in Rusça konuşan hayranlarını hoşnut ederek yeniden keşfedildi ve YouTube’da yayımlandı.
Tolkien’in “Yüzük Kardeşliği”ni temel alan 1991 yapımı televizyon filmi Khraniteli, Yüzüklerin Efendisi üçlemesinin Sovyetler Birliği’nde yapıldığına inanılan tek uyarlaması.
Peter Jackson’ın film üçlemesinin ilk kısmından 10 yıl önce yayımlanan düşük bütçeli film, başka bir devirden kopmuş gibi görünüyor: Kostümler ve setler ilkel, özel efektler gülünç ve sahnelerin çoğu bir uzun metraj filminden daha çok bir tiyatro prodüksiyonuna benziyor.
Rock grubu Akvarium üyesi Andrei Romanov tarafından bestelenen müzik, söylenene göre Leningrad Television kanalının arşivlerinde kaybolmadan evvel televizyonda sadece bir kez yayımlanan yapıma belirgin bir Sovyet havası katıyor.
Leningrad Television’ın varisi 5TV, filmi geçen hafta birdenbire YouTube’da yayımlayana ve birkaç gün içinde 800.000’den fazla izlenme elde edene kadar filmin varlığını çok az kişi biliyordu.
Tolkien’in eserlerinin uyarlamaları hakkında yazılmış bir Rusça yayın olan World of Fantasy “Hayranlar arşivleri araştırıyor ancak onlarca yıldır bu filmi bulamıyorlardı.” diye yazdı.
Bir yorumcu “Bunu bulan ve dijitalleştiren kişinin bir heykeli olmalı.” diye yazdı.
Tolkien’in Sovyetler Birliği’ndeki daha evvelki uyarlamalarını hatta ve hatta çevirilerini bulmak zordu. Bazıları totaliter bir Doğu gücüyle savaşan insan, elf ve cücelerin ittifakının hikâyesinin sansür tarafından engellendiğine inanıyordu.
Ama, çevirilerin seyrekliği için bir başka öneri de Tolkien’in karmaşık olay örgüsü ve dilbilimsel icadının ya orijinalı bozarak çevrilmesi ya da Sovyet okuyucusunun neler olduğuna dair hiçbir fikri olmadan ortada bırakılarak çeviriyi zor hale getirmesiydi.
Bunlara rağmen kalitesiz uyarlama, onu izleyen pek çok kişi için nostaljik bir arzuya sebep oldu.
“Kutsal ve görkemli olduğu kadar abes ve canavarca. Açılış şarkısı özellikle çok hoş. Bu nedreti bulan kişiye teşekkürler.” diye yazdı bir başkası. Romanov, açılış şarkısında Tolkien’in üçü elflere, yedisi cücelere ve dokuzu ise ölüme mahkûm fani insanlara verilen güç yüzüklerinin kökenlerine dair tasvirinin kaba bir tercümesini söylüyor.
Sovyet versiyonu, Jackson’ın 93 milyon dolarlık gişe rekorları kıran filminin dışında kalan bazı olay örgüsü ögelerini de içermesinin yanı sıra, çok uzun soluklu olduğu ve olay örgüsünü ileriye taşıyamadığı için İngilizce versiyondan çıkarılmış olan bir orman sakini Tom Bombadil de barındırıyor.
Yüzük Kardeşliği’nin ilk Sovyet samizdat1 çevirisi, Tolkien’in aynı adlı kitabının yayımlanmasından 10 yıldan fazla bir süre sonunda, 1966’da üretildi. Sovyetler Birliği’ndeki ilk yayımlanmış çeviri ise 1982’de çıktı. Ancak İki Kule ve Kralın Dönüşü yıllar sonrasına kadar yayımlanmadı.
1985 yılında Leningrad Television kanalı Tolkien’in çalışmasının ilk versiyonu olan Hobbit’in, şu anda Mariinsky tiyatrosundan bale dansçıları ve Tolkien adına duran bıyıklı bir anlatıcının yer aldığı düşük bütçeli bir uyarlamasını yayımladı. Uzun zamandır Sovyetler Birliği’nde üretilen tek Tolkien uyarlaması olduğuna inanılan Bay Bilbo Baggins’in Fantastik Yolculuğu başlıklı kısaltılmış yapım, bir saat süren bir boğuşma içinde trolleri ve elfleri atlıyor.
World of Fantasy’e göre, The Hobbit’in Dağın Altındaki Hazine adlı 1991 tarihli bir animasyon versiyonu hurdaya çıkarıldı ve geriye sadece altı dakikalık bir görüntü kaldı.
Jackson’ın uyarlama üçlemesi Rusya’da büyük ilgi gördü. Pek çok genç Rus, çevirmen Dmitry Puchkov tarafından Goblin takma ismiyle adlandırılan ve metnin küfür ağırlıklı yeniden yorumlanmasıyla dikkat çeken bir versiyonunu izledi. Bu versiyonda Frodo’nun adı Fyodor Mikhailovich, Legolas’ın aşikâr bir Baltık aksanı var ve Aragorn, okçulara Miğfer Dibi’nin savunması sırasında oklarını fırlatırken “Bir ork vurmayan kişi ahmaktır.” diye bağırıyor.
Dipnotlar:
1-Samizdat Yayın: Sovyet bloğunu oluşturan ülkelerdeki kaçak yayınları ve bu yayınların el altından dağıtılmasını kapsayan terimdir.
5 Nisan 2021’de The Guardian’da Andrew Roth tarafından “Soviet TV version of Lord of the Rings rediscovered after 30 years” başlığı ile yayınlanan yazının mümkün olduğunca ana metne sadık kalınarak yapılmış çevirisidir. Yazının orijinal hâline buradan ulaşabilirsiniz.
