Marina Abramovic!
1974 yılında daha ünlenmemiş 28 yaşında Sırp bir performans sanatçısı. Marina insanların tepkisini ölçmek için bir gösteri düzenlemeyi düşünür. Performans insan ve toplum psikolojisinin sınırları, insanların eline güç geçince ne kadar ileri gidebilecekleri ile ilgilidir .Performansın sonucu oldukça ürkütücüdür…
Gösteri 1974 yılında Napoli’de Studio Mora’da gerçekleşti. Marina bir sürü seyircinin önünde durmuş yanında da 72 tane nesnenin üzerinde durduğu bir masa vardı. Bu masada pamuk, çiçek, gül gibi insana olumlu duygular veren nesneler yanında silah, mermi, kırbaç, iğne gibi tehlikeli nesneler de bulunuyordu. Ayrıca Marina seyircilerin görebileceği bir not da yazmıştı.
“Bu masada bana istediğiniz gibi kullanabileceğiniz 72 nesne var. Ben belli bir süre zarfı boyunca ayakta hareket etmeden duracağım Bu süre boyunca tüm sorumluluğu alıyorum”.
Yani Marina ayakta duracak, seyirciler 6 saat boyunca Marina’ya masa üstündeki nesnelerle istediklerini yapabilecekler ve sorumlulukları olmayacaktı. Performans başladıktan sonra insanlar Marina’yı yavaşça öper, sarılır, ona güzel sözler söylerler. Bazı seyirciler ona gül verir, şarap içirmek ister. İlk birkaç saat böyle geçer. Fakat bir süre sonra bir seyirci Marina’nın yanına sokulur ve ona hızlıca tokat atar. Marina hiçbir tepki vermez ve olduğu yerde durmaya devam eder. Bir tepki gelmediğini gören insanlar yavaş yavaş Marina’ya zarar vermeye başlar. Kısa bir süre sonra seyirciler Marina’yı dövmeye daha sonra taciz etmeye ve vücudunu jiletle kesmeye başlarlar. Marina hiçbir şekilde hareket etmez ama gözleri dolar. Seyirciler buna aldırış etmezler ve daha ileri giderler. Elbiselerini yırtarlar, çıplak fotoğrafını çekerler ve onu bir nesne gibi elden ele dolaştırırlar. Bazı kaynaklara göre bir kaç seyirci tecavüz etmeye kalkışmış hatta Marina’nın boynunu jiletleyip kanını içmeye çalışanlar olmuştur.. Bardağı taşıran son damla ise birinin Marina’nın kafasına silah dayaması olur. Bunun üzerine bu olaya daha fazla seyirci kalamayan bir kadın Marina’nın yanına gider ve onunla birlikte ağlamaya başlar… Bir kaç seyirci daha Marina’nın yanına gider ve ona kıyafetlerini giydirirler. 6 saat sonunda gösteri bittiğinde Marina hareket eder ve yavaşça yürümeye başlar. İşte o anda ona dakikalar önce işkence eden insanlar dehşet içinde kaçışırlar ve salondan hızlıca ayrılırlar…
Oyuncu bu gösteriyle ilgili şu cümleleri kurar: “Gösteriden sonra otel odasına gidip aynaya baktığımda saçımda belirli bir bölümün beyazlaşmış olduğunu fark ettim.” İnsanların vahşeti karşısında şaşılamayacak bir yorumdur bu.
Bu gösteri karşılarındaki tepki veremeyen, güçsüz canlılara karşı insanların eline sonsuz güç verildiğinde nasıl birbirlerinden cesaret alarak vahşileştiğinin bir resmidir aslında. İlk başta güzel başlayan gösteri karşılarındaki insanın tepki vermediğini görünce azıtan, gittikçe kötüleşen insanları gözler önüne serer. Ne tezattır ki aynı insanlar sanatçı tepki verince sağa sola kaçışmaya başlarlar. Marina’nın tepkisinin de yürümek olduğu düşünülünce bu insanlar Marina’dan değil ona yaptıkları işkencelerden, 2 saat önceki vahşi hallerinden kaçıyorlardır aslında.
Her ne kadar bu deney 45 yıl önce yapılmış olsa da bugün ki durumun da farklı olduğu söylenemez. Belki bir sahne sanatçısına işkence edilmiyor ama tüm toplumlarda birbirinden güç alan insanlar daha az güçlü insanları, ötekileştiriyor, toplumun dışına itiyor, özgürlüklerini elinden alıyor hatta fiziksel şiddet uyguluyor ve taciz ediyor. Gücü elinde bulunduranlar kötülük etrafında birleşerek birbirlerine yaslanarak yalnız ve tepki vermeyen insanı öldürüyor. Üstelik 45 yıl önceki Marina’ya yapılanlara daha fazla sessiz kalamayıp yardım eden, onu giydiren, yaralarını saran insanlar da güç karşısında siniyor birer birer siliniyor.
Peki siz yaşamda hangi taraftasınız? Karşınızda duran, istediğiniz her şeyi yapabileceğiniz yalnız ve güçsüz insana tüm gücünü, zehrini, akıtan o sahnedeki seyirciler gibi yozlaşmış çoğunlukta mı yoksa bu çoğunluğa karşı ezilenin gözyaşını silebilen, haksızlığı engellemeye çalışan duyarlı, korkusuz azınlıkta mısınız?
Aşağıya daha fazlasını merak edenler için gösterinin video kesitini koyuyorum:
https://www.youtube.com/watch?v=xTBkbseXfOQ
Metin Kaynakçası
1- https://saltonline.org/tr/738/rhythm-0-marina-abramovic
2- https://www.tarihiolaylar.com/tarihi-olaylar/rhythm-0-125
3- https://www.guggenheim.org/artwork/5177
4- https://www.tate.org.uk/art/artworks/abramovic-rhythm-0-t14875
Görsel Kaynakçası
Birinci Görsel: http://1.bp.blogspot.com/AFaCWriyYrI/VKm2QuPG4hI/AAAAAAAABeI/7I5napYiscU/s1600/marina2.jpg
İkinci Görsel: https://www.tarihiolaylar.com/img/tarihiolaylar/tarihi_olaylar_rhythm-0-jpg_778542524_1425211926.jpg
Üçüncü Görsel: https://i.pinimg.com/564x/74/fe/17/74fe17a83ff65fbe9885163ad015037d.jpg
