Giriş: Otizm Nedir?
Halk dilinde otizm olarak bilinen asıl adıyla Otizm Spektrum Bozukluğu (OBS) olan otizm, doğuştan gelen ya da yaşamın ilk yıllarında ortaya çıkan karmaşık bir nöro-gelişimsel farklılıktır. Otizmin, beynin yapısını ya da işleyişini etkileyen bazı sinir sistemi sorunlarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Bugünkü bilgilerimizle otizmin neyden kaynaklandığını bilmemekle beraber genetik temelli olduğu düşünülen bulgular mevcuttur ancak hangi genin sebep olduğu hala açıklanamayan bir muammadır. Otizmin genetik faktörlerin yanı sıra çevresel faktörlerle de ortaya çıkabildiğini savunan görüşler de mevcuttur.
Otizmin çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin ekonomik koşullarıyla bizzat ilişkisi yoktur; bu nedenle Otizm Spektrum Bozukluğu’na her çeşit toplumda, farklı coğrafyalarda, ırkta ve ailede rastlanmaktadır. Bu yazı boyunca otizm hakkında doğru bilinen yanlışları ve özellikle çocukluk çağında yapılan aşıların otizm ile arasındaki ilişkiyi doğrudan ele alacağız.
Otizm Ne Değildir?
- Otizm bir ruh hastalığı değildir.
- Otizm ile down sendromu aynı şey değildir; otizmli bireylerin dış görünüşleri aynı değildir her biri farklı fiziksel özelliklere sahiptirler.
- Otizm ilaç kullanılarak iyileşebilen bir durum bozukluğu değildir. Otizmin tek tedavisi erken ve yoğun eğitimdir.
- Otizm bulaşıcı değildir. Genetik temelli çevresel etkenlerle beraber oluştuğu düşünülmektedir. Bu sebeple kişiden kişiye bulaşmaz.
- Otizm kısa süreli eğitim ile geçen akut bir durum değildir. Genelde ömür boyu devam eden yoğun eğitim almaları gerekir. Ancak bilinenin aksine otizm tanısı asla ortadan kalkmayacak bir durum değildir. 3 yaşından önce tanı alıp yoğun ve etkili eğitim uygulanan çocuklar ileriki yaşlarında özel eğitim gereksinimi olmadan akranlarıyla beraber eğitim alabilirler. Bu sebeple otizmde erken teşhis büyük öneme sahiptir.
Peki otizmin çocukluk çağında yapılan aşılarla bir ilişkisi var mıdır? Aşılar otizme neden olabilir mi? Gelin hep beraber bu konuda geçmişten günümüze ortaya atılmış teorilere bir göz atalım.
Otizm İle Aşılar Arasındaki İlişki
Otizm yazının önceki bölümlerinde de bahsettiğimiz üzere genetik ve çevresel faktörlerin bir bütünü olarak ortaya çıkmaktadır. Aşılar otizmin çevresel faktörlerini açıklamaya çalışan etmenlerden yalnızca bir tanesidir. Aileler özellikle 18. ayda teşhis almaya başlamalarının sebebini çocuklarına bu zaman diliminde vurdukları 3’lü aşı olarak nitelendirilen kızamık- kızamıkçık-kabakulak (KKK) aşısına bağlamakta bu şüphe ile hastaneye başvurmaktadırlar. Aşılar ile otizm arasındaki ilişkinin sebebini aşıların etmenlerinden olan canlı virüs-bakterilerin oluşturduğu düşünülürken ayrıca aşıların içerisindeki ağır bir metal olan cıva elementinin de sebep olabileceği öngörülmüştür. Bunun üzerine yıllardır bu konuda yapılan birtakım çalışmalar mevcuttur. Bunlardan bazıları şu şekildedir:
1988 yılından 1999 yılına kadar İngiltere’de aşı olan ve aşı olmayan çocukları gözlemleyen Taylor ve meslektaşları yapılan 3’lü karma aşının otizm ile herhangi bir ilişkisi olmadığını ortaya koymuştur. Aynı şekilde 1979-1993 yılları arasında İngiltere’de uygulama yapan Chen ve meslektaşları 3’lü karma aşı ile otizm arasında herhangi bir ilişki bulamamıştır. Aşı içerisindeki ağır bir metal olan cıvanın buna sebep olabileceğini düşünen bilim insanlarına karşın Japonya’da 1993 yılından beri 3’lü karma aşısının içerisinden cıva elementinin çıkarılması sonucunda 1988-1996 yılları arasında doğan çocuklarda herhangi bir şekilde otizm vakalarında bir gerileme olmadığını, aksine yıllar geçtikçe otizmin görülme sıklığının arttığını Honda, Shimizu ve Rutter 2005 yılında yaptığı çalışmalar ile ortaya koymuşlardır. Fombonne ve meslektaşları (2006) tarafından Kanada’da yürütülen bir araştırmada 1987-1998 yılları arasında aşılarda bulunan cıva miktarının azaltılmasına rağmen otizm vakalarında görülen artışın aynı hızla devam ettiğini göstermişlerdir. Madsen ve meslektaşları tarafından (2002) 500.000’den fazla sayıda ve 100.000 tanesinin aşılanmadığı Danimarkalı çocuk ile yürütülen araştırmada 3’lü karma aşı ile otizmin görülme sıklığı arasında bir ilişki ortaya koyamamışlardır.
Yapılan bu çalışmalar da bize gösteriyor ki aşılama ile ya da aşı içerisindeki cıva elementi ile otizm arasında herhangi bir ilişki bulunamamıştır.
Sonuç
Otizm ya da tam adıyla Otizm Spektrum Bozukluğu, yaşamın erken döneminde semptomları ortaya çıkan bireyi nörolojik, sosyolojik açıdan etkileyen bir farklılıktır. Kişiden kişiye bulaşmaz. Tipik bir görünümü yoktur. Normal fiziksel özelliklere sahip bireylerdir. Etkin yoğun bir eğitimle topluma kazandırılıp normal bir yaşam sürebilirler. Aşılama ile otizm arasındaki ilişkiyi inceleyen birçok çalışma olmasına karşın çalışmaların hiçbirinde otizm ile aşılama arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bunun yanın sıra aşılama özellikle çocukluk çağı hastalıklarından kamu sağlığını önemli ölçüde korumaktadır. Aşılama oranı arttıkça çocukluk çağı hastalığında tama yakın bir koruma görülmüş, hastalıklar geçirilse bile minimum düzeyde semptomlarla atlatıldığı yadsınamayan bir gerçektir. Aşılamanın reddedildiği toplumlarda otizmden çok daha ciddi hatta ölümcül hastalıkların ortaya çıkması kamu sağlığını ciddi oranda tehlikeye atmaktadır.
Sonuç olarak otizm nedeni hala tam olarak bilinemeyen genetik ve çevresel faktörlerden bir bütün olarak etkilendiği düşünülen nöro-gelişimsel farklılıktır. 2006 yılında Amerikan Hastalıkları Kontrol Etme ve Önleme Merkezi’nin verilerine göre her 150 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığı tahmin edilirken bu oran günümüzde her 44 çocuktan 1’inin otizm tanısı almasına kadar ilerlemiştir. Bu kadar sıklığı artan bir duygu durum bozukluğunun karşısında erken tanı ve eğitimle bireylerin topluma kazanılmasını amaç edinip farkındalığımızın yüksek olmasını sağlamalıyız.
Kaynakça
1-Chen, W., Landau, S., Sham, P., Fombonne, E. (2004). No evidence for links between autism MMR and measles virus. Psychological Medicine, 34(3), 543–553.
2-Fombonne, E., Zakarian, R., Bennett, A., Meng, L. & McLean-Heywood, D. (2006). Pervasive developmental disorders in Montreal, Quebec, Canada: prevalence and links with immunizations. Pediatrics, 118, 139–150.
3-Honda, H., Shimizu, Y., Rutter, M. (2005). No effect of MMR withdrawal on the incidence of autism: A total population study. Journal of Child Psychology Psychiatry, 46(6), 572–579.
4-Madsen, K.M. Hviid, A., Vestergaard, M., Schendel, D., Wohlfahrt, J., Thorsen, P., Olsen, J., Melbye, M. (2002). A population-based study of measles, mumps, and rubella vaccination and autism. New England Journal of Medicine, 347(19), 1477–1482.
5-Taylor, B., Miller, E., Farrington, C. P., Petropoulus, M. C., Favot-Mayaud, I, Li, J., Waigth, P. A (1999). Autism and measles, mumps, and rubella vaccine: No epidemiological evidence for a causal association. Lancet, 353, 2026–2029.
6-Tohum otizm web sitesi: Prof. Dr. Elif Tekin İftar
7-T.C. Sağlık Bakanlığı Aşı Portalı: Aşılar ve otizm arasındaki ilişki
– Safiye KAYA
