Günümüz medyasında göz ardı edilmekte olan, gelecek adına verilmesi gerekilen en önemli mücadeleye destek olma fırsatını kaçırıyoruz.
Sadece son yüzyılda dünyanın dört bir yanına yayılmış olan tohum çeşitliliğinin %93’ünü kaybederken kalan yüzdeliğin son yedi kuşağımız ile birlikte tamamen yok olacağı tahmin ediliyor. Bir ürünün soyu tükendiğinde onu yeniden canladırmanın mümkün olmadığını hatırlayarak başlayalım. Bugün sizlerle tohumların yeryüzündeki koruyucularını yakından tanırken, tohum bankalarını ve masum olmayan melez tohumlarının amaçlarını irdeliyor olacağız.
En Etkili Koleksiyonunuz Nedir?
Dünyanın farklı bölgelerinde insanlar biriktirdikleri tohumları koruyabilmek ve çeşitliliği daha da artırabilmek uğruna hayatlarını tehlikeye atıyor. Geleneklerini, yaşam tarzlarını ve geçimini tohumlardan kazanmış insanlar, avuçları arasında tuttukları küçük tohumların paradan, altından ve değerli pek çok hazineden daha kıymetli olduğunu öne sürüyorlar. Halk her ne kadar küçük tohum bankaları kuruyor olsa bile doğa felaketleri, insan saldırıları karşısında bu bankaları koruyacak güce ve güvenliğe sahip değil.
Yetkililer bu gelişmelerin ardından şehirlerde tohum bankalarının kurulmaya başlanmasının gerektiğini öne sürdü. Bu sayede hem güvenlik sağlanıyor, hem de elde edilen tohumlar bir merkezde toplanarak koruma altına alınıyordu. Fakat bu güvenlik yine de sağlanamamış, ne yazık ki tohum bankaları ülkeler arası savaşlara kurban olurken tüm dünya adına geri dönüşü olmayan kayıplara neden oldu. II. Ddünya Savaşı’nda, etnobotanikçi olan Nikolai Vavilov’un tohum bankasına sahip olmak isteyen Hitler’in saldırısı, 2006 yılında bir tayfunun ve Irak işgali sırasında bir bombanın yerel tohum bankalarını yerle bir etmesi üzerine dünyanın her bir köşesinden binlerce çeşit tohumları bir araya getirerek muhafaza edilmesi amaçlandı ve 2008 yılında Svalbard Küresel Tohum Bankası kullanıma açıldı.
Görsel 1: Alves, Orta Brezilya’daki Xingu Nehri’nin adını taşıyan Xingu tohum ağının bir parçasıdır. Ağ, nehir havzasındaki ormanlardan tohum toplamak için yerli halkı ve yerel çiftçileri işe alıyor. Daha sonra bölge genelinde ağaçlandırma projeleri sağlamak için tohumları çevrimiçi olarak satıyor.
Kıyamet Kasası Nedir?
Kıyamet kasası olarak da bilinen bu bankanın güvenlik yapısı 1983 yılından itibaren hazırlanmaya başlanmıştı. Nükleer patlamalara dayanıklı olarak tasarlanan depo 9 milyon dolara mal olmuş ve Norveç’in kuzeyinde yer alan Spitsbergen adasında bulunan bir dağın altında 130 metre aşağıya inşa edilmişti. Depodaki havanın sıcaklığı tohumların en uzun süre korunabileceği sıcaklık olarak tespit edilen eksi 18 dereceye sabitlenmiş bir şekilde etkinliğini sürdürmeye devam ediyor.
Görsel 2: Svalbard Küresel Tohum Bankası, çok çeşitli bitki tohumlarını koruyan güvenli bir tohum bankasıdır. Büyük ölçekli bölgesel veya küresel krizler sırasında diğer gen bankalarındaki tohum kayıplarına karşı sigorta girişimi olarak inşa edildi. Modern bir Noah’s Arc veya bu durumda tarım için sığınak gibi. Norveç hükümeti, Global Crop Diversity Trust (GCDT) ve Nordic Genetic Resource Center (NordGRen) arasındaki üçlü bir anlaşmada belirtilen şartlar altında yönetilmektedir.
Bu koruma işlemi kimi zaman meraklı araştırmacılar tarafından yapılsa da işin büyük bir kısmı yerli çiftçiler ve yerli kabile üyeleri tarafından üstlenilmiş durumda.
Tohum çeşitliliğinin değerini anlamış olan tek kişiler ne yazık ki koruyucular değildi. Bankanın masum olmadığını ve altından daha değerli olan bu tohumları gelecekte insanları kontrol etmek için kullanacağını düşünerek endişeleniyordu. Açılan bankalarla tohumlarını paylaşmak istemeyen insanlar bunun karşısında durarak geleneksel tohumlara dayalı tarımlarına kaldıkları yerden devam ettiler. Bu süreçte karşılarına çıkan en büyük engel, kimyasal şirketler oldu.
Geleneksel Tarımı Neden Korumak Zorundayız?
Tohumlar oldukça çeşitlidir. Bir hayvanın bağırsağından geçmeden filizlenemeyen tohumlar vardır. Bizler için o kadar değerlidirler ki, onu elde etmek ve elde tutabilmek adına insanlar savaşlar vermişlerdir. Bankaların varlığının yanı sıra, araştırmacı gezginler gittikleri bölgelerden tohumlar çalıyor ve kendi topraklarında üretmeye başlayarak tohumların patentine, onu koruyan asıl yerel halkın yılları aşkın süregelen emeğine sahip oluyordu. Devletler arasında kriz haline gelmiş bu meseleye çözüm olması adına araştırmacılar yeni bir şey geliştirmişlerdi: Çalınamayacak tohumlar, melez tohumları.
Bu tohumlar halka daha fazla ürün elde etmeleri için satılırdı. İlk ekimde doğal tarım karşısında tonlarca kâr elde ettiren melezlerden elde edilen tohumlar bir sonraki sene hasat vermiyordu. Böylelikle halk yeniden tohum almakla kalmamış, kimyasal ilaçları da almak zorunda bırakılmıştı.
Dünyanın bir yanında bu tohumları üretmek için kimyasal denek tarlaları seçilmiş, orada yaşayan bölge halkının sağlığı hiçe sayılarak yüzlerce insanın hayatının tehlikeye atılmasına neden olunmuştu. Bebekler anne karnında ölüyor, okula giden çocukların burunları sürekli kanıyordu. Halkın zamanla astım, kanser gibi pek çok ciddi hastalıkla mücadelesiyle birlikte büyüyen tepkileri, devlet ve kimyasal şirketlerin karşısında yetersiz kalıyordu. Dünyanın öbür ucunda ise üretimi sağlanan bu tohumlar binlerce insanın hayatlarına mal olmuştu. Hindistan’da tarım yapan halka onların tarihi ve kültürel değerlerini kullanarak “fazla mahsul” elde ettiren tohumlar satılmaya başlanmıştı. Kazanç sağlayacağına inanan çiftçi kesim, varını yoğunu bu kumara yatırırken sonraki yıllarda perişan olmuştu. Onlara tohumla birlikte verilen ve alınmaya mecbur bırakılan kimyasalları içerek intihar eden çiftçilerin sayısı 270.000’in üzerindeydi.
Dünyanın Gıda Tohumları Soyu Tükeniyor, Ama Sizler Yardımcı Olabilirsiniz!
Dünyamızda çok büyük görünen ve gittikçe filizlenen tüm sorunlar arasında, tohum kurtarmak aslında herkesin ortak olabileceği bir yardımlaşmadır. Küçük çiftlik ve ev bahçesi çiftçiliğini geri getirmek için çabalamamız gerek. Zamanımızın çoğunu evlerimizde geçirdiğimiz bu günlerde bahçecilik kaynaklarına erişmek mümkün ve tohum tasarrufları oldukça eğlenceli. Bu güzel emeğin sonucunda kendinize bedava meyve ve sebze elde etmiş oluyorsunuz. Bu soruna bir başka olumlu çözüm, tohum bankalarının çoğalmasıdır; ki bu, herkesin yararına olacak bir çözüm yoludur. Tohumları kaydetmenin, paylaşmanın açık kaynak bir yolu.. Her ne kadar dostane görünen bu çalışmanın ileride bizleri hangi zorunluluklara sokacağını bilmesek bile..
Yiyeceğinizi yüzlerce insanla paylaşmanın bir yolu olan minik taneler, ana rahmine düşmüş çocuklar gibi toprağa sığınarak geçmişin geleceğe uzanan bir kolu olurlar. Günümüzde geleneksel tarımı korumak adına dünyanın dört bir yanında insanlar hayatları pahasına tohumların ve kültürlerinin elçisi olarak en önemli rolü oynuyorlar. Atalarımızın yaptığı gibi, kendi kendimize yetebilme becerisini yeniden kazanmalı ve sınırlı sayıda olan tohumlarımızdan kayıp vermemek adına çaba sarf etmeliyiz. Unutmayalım ki, tohumlarımıza özgürlüklerini verirsek bizler de kendi özgürlüklerimize kavuşabiliriz.
Yazımı, bir belgesel önerisiyle sonlandırıyorum. Seed: The Untold Story (Tohum: Anlatılmayan Öykü) belgeselini izleyerek konuya dair daha fazla bilgi edinebilirsiniz, bir sonraki yazımda görüşmek üzere.
Metin Kaynakçası
1-“Seed: The Untold Story”. 2021. Seed: The Untold Story. https://www.seedthemovie.com/
2-“About The Film — Seed: The Untold Story”. 2021. Seed: The Untold Story. https://www.seedthemovie.com/about#Filmmaking-Team
3-Čirjak, Antonia, Why Important?, All Continents, North America, Central America, South America, and Middle East et al. 2020. “Why Are Seeds So Important?”. Worldatlas. https://www.worldatlas.com/articles/why-are-seeds-so-important.html.
4-“Local Seed Network Saves Forests And Grows Collectors’ Incomes – Believe Earth”. 2017. Believe Earth. https://believe.earth/en/local-seed-network-saves-forests-and-grows-collectors-incomes/.
5-“The World’s Food Seeds Are Going Extinct, But You Can Help”. 2016. Waking Times. https://www.wakingtimes.com/worlds-food-seeds-going-extinct-can-help/.
6-“The Extinction Of Fruits & Vegetables In 80 Years”. 2021. Mercola.Com. https://articles.mercola.com/sites/articles/archive/2015/03/11/extinction-fruits-vegetables.aspx.
7-“Handy List Of Monsanto Free Seed Companies”. 2012. Waking Times. https://www.wakingtimes.com/handy-list-of-monsanto-free-seed-companies/.
8-“The Online Seed Saving Handbook”. 2012. Waking Times. https://www.wakingtimes.com/the-online-seed-saving-handbook/.
9-“Main Page – Svalbard Global Seed Vault”. 2017. Svalbard Global Seed Vault. https://www.seedvault.no/.
10-“Nikolai Vavilov | Biography & Facts”. 2021. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Nikolai-Vavilov.
11-“Svalbard Global Seed Vault – Crop Trust”. 2021. Crop Trust. https://www.croptrust.org/our-work/svalbard-global-seed-vault/.
Görsel Kaynakçası
Sosyal Medya Görseli:”Comparative Plant And Fungal Biology | Kew”. 2021. Kew.Org. https://www.kew.org/science/our-science/departments/comparative-plant-and-fungal-biology.
Görsel 1:Local seed network saves forests and grows collectors’ incomes – Believe Earth
Görsel 2:Arka Noego istnieje i znajduje się archipelagu Svalbard. Wypełniliśmy ją nasionami (polityka.pl)
